YAZILAR

ATIK YÖNETİMİ

10 Kasım 2020 Salı

İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi Haber Dergisi 179. Sayısında Yayınlanmıştır.  

Küresel ısınmayı 1.5 derecenin altında tutmak için toplumun her alanında gerçekleştirilen çalışmalar ile birlikte çevreyi ve insan sağlığını korumak adına maksimum atık yönetiminin sağlanması gün geçtikçe daha önemli bir hale geliyor. Az gelişmiş ülkeler çok gelişmiş ülkelerin çöplüğü olmak istemiyor, Çin gibi pek çok ülke atık ithalatını yasaklıyor. Diğer tarafta deniz hayvanlarının midesinden plastik liflerin çıkması doğada tamamen çözülemeyen atıkların nasıl zararlar verdiğinin, sadece ufak bir göstergesi.

Daha yaşanabilir bir dünya için, asla hata kabul etmeyen atık yönetimi sürecinde; üretim ve kullanımlar sırasında ilk oluşum anından en son ana kadar disiplinli/sürdürülebilir bir sistemin yerleştirilmesi ve kontrolü gerekiyor..

Bu sistemin ilk aşamasında atığın oluşmasının önlenmesi, eğer bu sağlanamıyorsa atığın azaltılması, yeniden kullanımının sağlanması, bu aşamalardan sonra eğer hiç bir şekilde geri dönüşüm sağlanamıyorsa çevreye en az zarar verecek şekilde bertaraf edilmesi adımları yer alıyor.

Her geçen gün artan atıklar artık bütün ülkelerin gündeminde.194 ülkenin atık üretimi ve geri dönüşümünü inceleyen bir araştırma her yıl küresel olarak 2,1 milyar tondan fazla kentsel katı atığın üretildiğini, bu atıklar yan yana dizilirse 41.000 km uzunluğunda veya 822.000 Olimpik yüzme havuzunu doldurmaya yetecek kadar fazla olduğunu belirtiyor. Aynı araştırma bu atıkların sadece %16'sının (323 milyon ton) her yıl geri dönüştürüldüğünü, % 46'sının (950 milyon ton) ise sürdürülemez biçimde bertaraf edildiğini gösteriyor.

Bu araştırmaya göre dünya genelinde her yıl 2,1 milyar ton çöp üretiliyor ve bunların sadece yüzde 16'sı geri dönüştürülüyor. Çöplerin yüzde 46'sı ise geri dönüştürülemeyecek şekilde atılıyor. (Verisk Maplecroft şirketine ait olan araştırmanın detayları https://www.maplecroft.com/insights/analysis/us-tops-list-of-countries-fuelling-the-mounting-waste-crisis/ adresinden incelenebilir)

Ülkemizde ise T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Atık Yönetimi Yönetmeliği (AYY) kapsamında, Atık Yönetim Uygulaması-Atık Beyan Sistemi (TABS) verileri ile hazırlanan Atık İstatistikleri Bültenlerinde 2018 yılında 66.478 tesis tarafından 1.513.624 ton tehlikeli,15.068.633 ton da tehlikesiz atık toplandığı ifade ediliyor..

Toplanan tehlikeli atığın %84,99’u geri kazanılmak üzere atık işleme tesislerine, %13,26’sı bertaraf edilmek üzere sterilizasyon, düzenli depolama ve yakma tesislerine gönderildi. Tehlikesiz atıkların ise %64,70’i geri kazanılmak üzere atık işleme tesislerine, %21,31’i bertaraf edilmek üzere düzenli depolama ve yakma tesislerine gönderildi.

2019 yılında ise ülkemizde dönüştürülen atık miktarı 1 milyon 717 bin 88 ton. Bu 730 tonu atık pil, 177 bin 611 tonu atık lastik, 484 bin tonu plastik, 233 bin 630 tonu cam ve 821 bin 117 tonu kağıt ambalaj oldu. Belediyeler tarafından gerçekleştirilen ambalaj atığı toplama çalışmaları ile bir araya getirilen 1 milyon 844 bin 244 ton atığın işlenmesi ile 484 bin ton plastik ambalaj, 233 bin 630 ton cam ambalaj ve 821 bin 117 ton kağıt ambalaj atık geri dönüştürüldü.

Atıkların doğru yollar ile bertaraf edilmesi; çevre ve insan sağlığı açısından oldukça önemli olmak ile birlikte üretim maliyetlerinin düşürülmesi, verimliliğin arttırılması ve sürdürülebilir döngüsel ekonominin oluşturulması bakımından da oldukça önemli. Kullan at yerine, atığın ilk oluştuğu andan itibaren değerlendirildiği ve dönüştürdüğü bu sistem ile doğal kaynakların daha az kullanımını ve çevrenin korunmasını sağlamak mümkün.

2018 yılında yayınlanan, TSKB Ekonomik Araştırmalar ‘Atıkta Değer Var’ raporu ‘Atık miktarını azalt, yeniden kullan ve geri dönüştür’ prensibinin tüm sektörlerde uygulanabilir olduğunu savunuyor. Sürdürülebilir büyüme adına kaynakları etkin kullanmayı ve böylece çevreyi korumayı tercih eden pek çok kurum artık döngüsel ekonomiye geçiyor.   

Tüm sıfır atık çalışmalarına rağmen dünyanın her geçen gün daha fazla atık üretmeye devam ettiğini söylemek mümkün. Her geçen gün Dünya iklim krizi dışında çevreyi tehdit eden atık krizi ile daha fazla karşı karşıya kalıyor. Örneğin; araştırmacılar mevcut olarak yürütülen ve planlanan atık azaltma çalışmalarının, okyanuslara bırakılan plastik atıkların sadece %7’sini yok edeceğini ve böyle giderse okyanuslardaki plastiğin 20 yıl içinde üçe katlanacağını ifade ediyorlar.

Bütün çevre sorunlarında olduğu gibi, hükümetlerin, özel sektör ve kamu sektörünün asıl hedefi sorunu çözmek değil sorunu ortaya çıkmadan yok etmek olmalı. Ancak, bireyler ve kurumlar daha az atık üretmek için yeni stratejiler belirlemeye ve uygulamaya başladıklarında atıklar sorunumuz değil hayatımızı kolaylaştıran araçlar haline gelebilirler.

T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Atık İstatistikleri Bültenleri (https://ced.csb.gov.tr/tehlikeli-atik-istatistikleri-bulteni-i-82615)

Döngüsel Ekonomi Eylem Planının uygulanmasına ilişkin rapor (https://ec.europa.eu/commission/publications/report-implementation-circular-economy-action-plan-1_en)

Emerging Challenges of Waste Management in Europe Limits of Recycling Final Report (http://trinomics.eu/wp-content/uploads/2020/06/Trinomics-2020-Limits-of-Recycling.pdf)

Bio-waste in Europe — turning challenges into opportunities (https://www.eea.europa.eu/publications/bio-waste-in-europe)

Atıkda Değer Var Rapor (http://www.tskb.com.tr/i/content/3901_1_TSKBBakis_AtiktaDegerVar_Ekim2018.pdf)

Derginin tamamı için : http://www.iaosb.org.tr/edergi/2020/ekim/

  

HABERLER