Döngüsel EKONOMİ
İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi Haber Dergisi Mart 2021 Sayısında Yayınlanmıştır.
Yaşadığımız dünyada, her geçen gün nüfus artıyor. Artan nüfus ile birlikte kaynaklar azalıyor, çevre doğrudan etkileniyor. Azalan kaynakların verimli kullanılması için ise uzmanlar çizgisel (doğrusal) ekonomiden döngüsel ekonomiye geçilmesi gerekliliğine dikkat çekiyor.
Günümüzde hayat, hammaddenin bir defa kullanıldığı ve sonrasında çöpe atıldığı bir sistem olan döngüsel ekonomi üzerinden ilerliyor. Evimizde, iş yerimizde, günlük hayatımızda ve başta üretim olmak üzere bütün iş alanlarında kullan-at sistemi, yıllardır içinde yaşadığımız ve günden güne artan tüketim alışkanlıklarıyla geleceği tehdit eden çizgisel (doğrusal) ekonomi modelidir.
Bu modelde; üretim aşamalarında ilk andan son paketleme anına kadar kullanılan malzemelerin geri dönüşümü söz konusu değildir ve çöp olarak değerlendirilir. Örneğin bir pil düşünün. Üretici en düşük maliyetle pil için gerekli olan hammaddeyi satın alır, pili üretir ve kuruluş amacına uygun olarak çok sayıda pil satışı yapmayı hedefler. Tüketici ise pili alır, kullanır ve bittiğinde çöpe atar. Bu iki noktada ne üretici ne de tüketici bir daha o pil ile ilgilenmez, o artık bir atıktır. Tüm bu süreçlerde doğrusal ekonomide kaynaklar, hammaddeler sınırsız gibi değerlendirilir.
Ancak, kaynakların gittikçe azaldığı günümüz dünyasında artık başka bir modele geçmek gerekmektedir. Çıkış noktası doğada atık bulunmaması olan döngüsel ekonomi ise imha süreci yerine dönüşümü ve yeniden dönüşümü anlatan bir terimdir. Karlılık; kaynakların mümkün olduğu kadar geri dönüşümden kazanılması ve atıkların mümkün olduğu kadar yeni kaynaklara dönüşebilmesiyle ölçülür.
Bu sistemde hem üretici hem de tüketici tüm süreçlerde sorumluluk alır. Üretici üretim aşamalarının her noktasında dönüşümü odak noktasına alırken, tüketici ise bir ürün ile işi bittiğinde bu ürünün geri dönüşüm amaçlı olarak firmaya ya da geri dönüşüm noktalarına ulaşmasını sağlayabilir.
Ancak, tüketici bireysel olarak sorumluluğunu sonuna kadar alsa bile tüm sektörler döngüsel ekonomi sistemine geçip bir dönüşümü başardıklarında dünyamızın geleceği için çevreye karşı sorumluğunu almış olacaktır.
2004 yılında 13 özel sektör temsilcisi tarafından kurulan ve sadece kurumsal üye kabul eden İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (SKD Türkiye), iş dünyası için bu alanda fark yaratabileceği konuları tek bir başlık altında topluyor.
SKD Türkiye ve Accenture işbirliğiyle Atıktan Servete (Waste to Wealth) adıyla Türkçe'ye kazandırılan kitap, Accenture’ın 120’den fazla şirketi analiz ederek beş ana döngüsel ekonomi iş modelini anlatıyor. Yenilikçi yöntemlerle kaynak verimliliğini sağladığı belirtilen döngüsel ekonomi iş modelleri;
- Döngüsel Tedarik Zinciri: Tamamen yenilenebilir, geri dönüştürülebilir ya da biyobozunur malzemeler tedarik eden şirketler, artan birincil ham madde fiyatlarından etkilenmiyor, rekabette üstünlük sağlıyorlar.
- Geri Kazanım ve Geri Dönüşüm: Eskiden atık olarak kabul edilen her malzemenin farklı kullanımlar için yeniden hayata döndürüldüğü üretim ve tüketim sistemleri yaratılıyor.
- Ürün Ömrünü Uzatma: Onarımlarla, geliştirmelerle, yeniden üretimle ya da yeniden pazarlama ile; kırılan, bozulan, modası geçen ürünlerden olabildiğince uzun süre ekonomik fayda sağlanıyor.
- Paylaşım Platformu: Boşta duran, kullanılmayan büyük-küçük tüm eşyalar, paylaşım platformu modelleri ile kiralanıyor, takas ediliyor; yeni ilişkiler ve iş fırsatları doğuyor.
- Hizmet Olarak Ürün: Tüketiciler ürünler için kullanım temelinde ödeme yapıyor; yani kiralıyor ve iş modelinde köklü bir değişim sağlanıyor.
Hedefler için İş Dünyası Platformu ve Dcube Döngüsel Ekonomi Kooperatifi tarafından 2020 yılında yayınlanan İşletmeler için Döngüsel Ekonomi Rehberi ise iş dünyası için oldukça önemli bir kaynak.
Döngüsel ekonomi modelleri iyi uygulama örneklerinin, döngüsel ekonomi taımı, önemi, dönüşüm yapmak isteyen kuruların nereden başlaması gerektiğini, bu süreci kolaylaştıracak önerilerin yer aldığı rehber bu alanda oldukça iyi bir yol haritası sunuyor.
Her geçen gün hem tüketiciler hem de iş dünyası çok daha fazla döngüsel ekonomiye önem veriyor. Hızlı tüketim malzemelerinden, kıyafet, bilgisayar, pil vb pek çok ürünün eski modelleri ya da kullanılmış olanları mağazalarda toplanıyor, pek çok şirket bardak, tabak vb. malzemeleri geri dönüşüme uygun üretmek için çaba harcıyor. Ama daha yapacak çok şey var… Şimdi sorumluk hem tüketici olarak bireylerde hem de üretici olarak işletmelerde, yerel yönetimlerde ve üniversitelerde. Daha iyi br dünya için kaynakları verimli kullanmak her zaman mümkün…
Türkiye Döngüsel Ekonomi Platformu https://donguselekonomiplatformu.com/
İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (SKD Türkiye) http://www.skdturkiye.org/
Hedefler İçin İş Dünyası https://www.business4goals.org/
Dcube Döngüsel Ekonomi Kooperatifi https://www.d-cube.org/
Döngüsel Ekonomi Rehberi https://business4goals.org/PDF/Dongusel_Ekonomi_Rehberi.pdf
Atıktan Servete (Waste to Wealth) http://www.skdturkiye.org/yayin/atiktan-servete-waste-to-wealth-
İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi Haber Dergisi : http://www.iaosb.org.tr/Media/magazine/images/iaosb-mart2021-small.pdf